FOMO là gì? Cách vượt qua tâm lý FOMO trong crypto để đầu tư hiệu quả

Tâm lý FOMO (Fear of Missing Out) đang ngày càng phổ biến trong cộng đồng đầu tư tiền điện tử. Theo một nghiên cứu đăng trên Journal of Financial Literacy and Wellbeing năm 2023, FOMO có tác động mạnh mẽ hơn tới nhà đầu tư crypto so với cổ phiếu truyền thống. Vậy FOMO là gì, tại sao nó ảnh hưởng lớn đến quyết định đầu tư và làm thế nào để kiểm soát tâm lý này? Trong bài viết này, CoinMinutes sẽ giúp bạn hiểu rõ FOMO là gì, phân tích cách thức nó ảnh hưởng tới quyết định đầu tư và giới thiệu những chiến lược vượt qua tâm lý FOMO để đầu tư hiệu quả hơn.

Những thông tin cơ bản về FOMO

FOMO không chỉ là một thuật ngữ được nhắc đi nhắc lại trên các cộng đồng đầu tư mà còn là một trong những yếu tố tâm lý ảnh hưởng mạnh đến quyết định của hàng triệu nhà giao dịch trên toàn cầu. Trong thị trường crypto, FOMO hiện diện ở hầu khắp mọi nơi, tác động tới cách chúng ta phân tích, cảm nhận cơ hội và cả cách kiểm soát cảm xúc cá nhân. Dưới đây là những khía cạnh quan trọng nhất về FOMO mà bất cứ ai quan tâm đến crypto cũng nên hiểu rõ.

Định nghĩa FOMO là gì

FOMO là viết tắt của cụm từ tiếng Anh Fear of Missing Out, mô tả nỗi sợ bị bỏ lỡ những cơ hội hấp dẫn mà người khác đang tận hưởng. Trong đầu tư, FOMO thường xuất hiện khi nhà đầu tư cảm thấy mình có nguy cơ bỏ lỡ một đợt tăng giá mạnh, một xu hướng mới hoặc một dự án tiềm năng mà nhiều người đang nói về nó.

Tác động của FOMO lên tâm lý có thể khiến nhà đầu tư đưa ra quyết định vội vàng, thiếu cân nhắc, từ đó dễ dẫn đến những sai lầm không đáng có. Khi FOMO chi phối, cảm xúc thường lấn át lý trí, khiến các phân tích logic bị bỏ qua trong giây lát.

Nguồn gốc và cách FOMO xuất hiện trong thị trường crypto

FOMO là một phản ứng tự nhiên bắt nguồn từ tâm lý so sánh xã hội. Trong môi trường đầu tư crypto, nơi thông tin được chia sẻ liên tục và tốc độ biến động giá cực nhanh, FOMO càng dễ phát triển mạnh mẽ.

Có thể thấy rõ FOMO xuất hiện khi:

• Giá của một đồng coin bất ngờ tăng phi mã, được nhiều người nhắc đến trên mạng xã hội, group chat hoặc các diễn đàn tài chính.

• Xuất hiện những câu chuyện làm giàu nhanh chóng, những bằng chứng “ai cũng kiếm được tiền” khiến không ít người cảm thấy nếu không tham gia sẽ bị bỏ lại phía sau.

• Các “trend” hoặc “hot news” lan truyền chóng mặt, tạo nên làn sóng FOMO diện rộng trong cộng đồng.

• Khi thấy bạn bè, người quen khoe thành tích đầu tư ấn tượng, cảm giác lo sợ bị bỏ lỡ càng dễ xuất hiện.

Đây là những môi trường lý tưởng để FOMO bùng phát và lan rộng, ảnh hưởng mạnh mẽ tới hành vi của nhà đầu tư, dù họ là người mới hay đã có kinh nghiệm.

FOMO thường xuất hiện khi nhà đầu tư cảm thấy mình có nguy cơ bỏ lỡ một đợt tăng giá mạnh

Ví dụ thực tế về FOMO trong đầu tư

Để hình dung rõ hơn về cách FOMO tác động lên quyết định đầu tư, cùng nhìn lại một vài tình huống điển hình đã từng xảy ra trên thị trường crypto.

• Đợt tăng giá mạnh của Bitcoin vào cuối năm 2017 đã thu hút hàng loạt nhà đầu tư mới FOMO vào thị trường khi giá đã lên tới đỉnh điểm, nhiều người mua ở mức giá rất cao và sau đó phải chịu lỗ nặng khi giá quay đầu giảm sâu.

• Sự kiện Dogecoin được Elon Musk nhắc đến trên Twitter khiến giá đồng coin này tăng vọt, kéo theo làn sóng FOMO từ cả những người chưa từng đầu tư crypto, tạo thành một cơn sốt ngắn hạn trên toàn cầu.

• Khi xuất hiện một dự án NFT mới, nhiều người liên tục chia sẻ hình ảnh lợi nhuận khủng trên các nhóm cộng đồng, lập tức kéo theo hàng loạt nhà đầu tư FOMO mua vào mà không nghiên cứu kỹ về dự án, dẫn đến rủi ro khi dự án không như kỳ vọng.

Những ví dụ này cho thấy FOMO có thể xuất hiện ở bất cứ đâu, bất cứ khi nào, và ảnh hưởng đến cả những nhà đầu tư dày dạn kinh nghiệm nhất.

Phân biệt FOMO và FUD trong thị trường crypto

Trong khi FOMO thúc đẩy nhà đầu tư hành động nhanh chóng vì sợ bỏ lỡ cơ hội, FUD lại tác động theo hướng ngược lại, làm dấy lên nỗi sợ hãi và nghi ngờ, khiến nhiều người lo lắng và bán tháo tài sản một cách hoảng loạn. Cùng tìm hiểu một số điểm khác biệt dễ nhận biết giữa hai trạng thái tâm lý này:

FOMO (Fear of Missing Out):

• Tâm lý chủ đạo là lo sợ bỏ lỡ lợi nhuận, cơ hội tăng giá.

• Dẫn đến hành động mua vội, đầu tư không theo kế hoạch.

• Thường xuất hiện khi thị trường tăng mạnh, các tin tức tích cực dồn dập.

FUD (Fear, Uncertainty, Doubt):

• Xuất phát từ nỗi sợ, sự không chắc chắn và nghi ngờ về thị trường hoặc một dự án cụ thể.

• Dẫn đến hành động bán tháo, cắt lỗ hoặc rời bỏ thị trường.

• Thường xuất hiện khi có tin xấu, tin đồn thất thiệt hoặc biến động giảm giá mạnh.

Việc nhận diện chính xác FOMO và FUD đóng vai trò rất quan trọng trong đầu tư crypto, bởi nếu không kiểm soát được cảm xúc, nhà đầu tư rất dễ rơi vào những quyết định thiếu sáng suốt, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả tài chính cá nhân.

Tác động của FOMO đến hành vi nhà đầu tư

Không ít nhà đầu tư mới bước chân vào thị trường crypto đều trải qua cảm giác bồn chồn, hồi hộp khi chứng kiến giá tăng vọt hoặc những câu chuyện kiếm tiền nhanh chóng từ người khác. Những tác động vô hình này không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý mà còn tác động mạnh mẽ tới cách ra quyết định, đôi khi khiến họ hành động trái với kế hoạch ban đầu. Vậy cụ thể FOMO có thể dẫn đến những hệ quả gì trên hành trình đầu tư? Chúng ta cùng phân tích sâu hơn ở các khía cạnh dưới đây.

Ra quyết định sai lầm

Một khi cảm xúc chi phối, khả năng phân tích logic sẽ bị mờ nhạt. Không ít người lao vào mua khi thấy giá tăng chỉ vì sợ bỏ lỡ cơ hội, mà không cân nhắc rủi ro thực sự. Việc mua đỉnh bán đáy, đầu tư theo tin đồn hoặc quyết định trong phút chốc là hệ quả phổ biến của FOMO.

Những hệ quả thường gặp khi nhà đầu tư ra quyết định vội vàng gồm:

• Mua tài sản ở mức giá cao: Khi thị trường đã tăng mạnh, tâm lý sợ mất cơ hội khiến nhiều người bất chấp mua vào mà không nhìn nhận xu hướng thực tế.

• Bán tháo khi giá giảm: Sau khi mua đỉnh, chỉ cần thị trường điều chỉnh nhẹ là dễ hoảng loạn bán lỗ ngay lập tức.

• Đầu tư vào dự án chưa được kiểm chứng: FOMO khiến nhiều nhà đầu tư dễ rơi vào các dự án rủi ro, lừa đảo chỉ vì sợ chậm chân.

Đầu tư theo tin đồn hoặc quyết định trong phút chốc là hệ quả phổ biến của FOMO

Những biểu hiện phổ biến khi rơi vào FOMO

FOMO không chỉ thể hiện ở quyết định giao dịch mà còn bộc lộ qua những hành vi rất dễ nhận ra trong cộng đồng đầu tư. Khi không kiểm soát được cảm xúc, nhà đầu tư dễ bị cuốn vào vòng xoáy của tin đồn và xu hướng nhất thời.

Một số dấu hiệu thường thấy khi nhà đầu tư bắt đầu bị FOMO chi phối:

• Thường xuyên kiểm tra giá coin, liên tục lướt các group, channel để cập nhật tin nóng.

• Luôn cảm thấy lo lắng, không yên tâm khi đứng ngoài một đợt tăng giá lớn.

• Dễ bị tác động bởi những câu chuyện “giàu nhanh”, thành công chỉ sau một đêm của người khác.

• Sẵn sàng thay đổi kế hoạch đầu tư chỉ vì nghe theo đám đông hoặc một vài ý kiến nổi bật.

Phân tích tâm lý đám đông trong crypto

Sức mạnh của đám đông trong thị trường crypto có thể khiến cả những nhà đầu tư có kinh nghiệm cũng bị cuốn theo. Tâm lý này tạo ra những làn sóng tăng giảm giá phi lý, khiến thị trường trở nên khó lường hơn bao giờ hết.

Một số yếu tố tâm lý đám đông tác động mạnh đến cộng đồng crypto gồm:

• Hiệu ứng lan truyền: Một số tin tức tốt hoặc xấu, dù chưa được xác thực, vẫn lan nhanh chóng nhờ mạng xã hội và các kênh truyền thông.

• Hiện tượng “chạy theo trend”: Khi xuất hiện một trào lưu mới, hàng loạt người cùng tham gia, tạo thành hiệu ứng domino đẩy giá lên cao hoặc xuống thấp bất ngờ.

• Sự thiếu tự tin vào quyết định cá nhân: Nhiều người cảm thấy an tâm hơn khi hành động giống đa số, dù sâu trong thâm tâm họ vẫn nghi ngại.

Nguyên nhân dẫn đến tâm lý FOMO

Không phải ngẫu nhiên mà FOMO trở thành “căn bệnh” phổ biến trong đầu tư nói chung và crypto nói riêng. Đằng sau mỗi quyết định vội vàng, mỗi cảm giác lo sợ bị bỏ lỡ, đều có những nguyên nhân sâu xa liên quan đến môi trường, cảm xúc cá nhân và cả sự chuẩn bị về kiến thức. Để nhận diện và kiểm soát FOMO tốt hơn, hãy cùng bóc tách những yếu tố chính thúc đẩy tâm lý này.

Ảnh hưởng của truyền thông

Truyền thông đóng vai trò không nhỏ trong việc tạo ra và khuếch đại FOMO. Các câu chuyện thành công được truyền tải dày đặc trên mạng xã hội, báo chí, group đầu tư dễ khiến người đọc cảm thấy “ai cũng kiếm được tiền, chỉ mình mình đứng ngoài”.

Một số phương thức truyền thông thường tác động mạnh tới tâm lý nhà đầu tư bao gồm:

• Nhấn mạnh vào các trường hợp “làm giàu thần tốc”, bỏ qua rủi ro phía sau.

• Tạo hiệu ứng lan truyền mạnh mẽ qua các group, diễn đàn, khiến tin đồn dễ trở thành “xu hướng”.

• Đưa tin mập mờ, thiếu kiểm chứng, khiến nhà đầu tư khó phân biệt thật giả.

Cảm xúc tham lam và sợ bỏ lỡ

Cảm xúc là động lực mạnh mẽ thúc đẩy hành động, đặc biệt là khi thấy người khác liên tục thành công. Tham lam khiến nhà đầu tư không muốn bỏ lỡ cơ hội, trong khi nỗi sợ bị chậm chân lại càng khiến họ quyết định vội vàng, thiếu tỉnh táo.

Những biểu hiện thường thấy của cảm xúc này có thể kể đến như:

• Luôn cảm thấy “cơ hội này sẽ không quay lại lần thứ hai”.

• Sẵn sàng bỏ qua các nguyên tắc quản lý vốn chỉ để không bị “bỏ rơi”.

• Tự so sánh mình với người khác, dẫn tới tâm lý cạnh tranh không lành mạnh.

Cảm xúc là động lực mạnh mẽ thúc đẩy hành động, đặc biệt là khi thấy người khác liên tục thành công

Thiếu kiến thức và kế hoạch đầu tư

Một trong những nguyên nhân gốc rễ khiến nhà đầu tư dễ mắc bẫy FOMO chính là chưa có nền tảng kiến thức vững và thiếu một kế hoạch đầu tư rõ ràng. Khi không hiểu rõ về sản phẩm, không xác định được mục tiêu và chiến lược, mọi quyết định đều rất dễ bị tác động bởi yếu tố bên ngoài.

Một số hệ quả thường gặp khi thiếu kiến thức và kế hoạch:

• Không biết phân tích thị trường, chỉ dựa vào cảm tính để ra quyết định.

• Dễ bị lung lay bởi tin đồn hoặc thay đổi chiến lược liên tục.

• Không kiểm soát được rủi ro, dễ dẫn đến thua lỗ kéo dài.

Hệ quả của việc để FOMO chi phối

Khi để cảm xúc dẫn dắt, đặc biệt là FOMO, nhà đầu tư crypto thường phải đối diện hàng loạt rủi ro từ nhẹ đến nặng.

Hệ quả của việc để FOMO chi phối

Tâm lý FOMO không chỉ khiến nhà đầu tư đưa ra quyết định vội vàng mà còn tạo ra những sai lầm liên tiếp trong quá trình giao dịch. Khi không kiểm soát được cảm xúc, mỗi quyết định mua bán đều bị ảnh hưởng bởi biến động ngắn hạn, thay vì dựa vào phân tích thực tế.

Hệ quả là nhiều người rơi vào trạng thái lo âu, mất phương hướng và thậm chí đánh mất khả năng đánh giá khách quan về thị trường. Không ít trường hợp, nhà đầu tư bị cuốn vào vòng xoáy mua cao bán thấp, liên tục thua lỗ mà không tìm ra nguyên nhân thật sự.

Gây thua lỗ nặng, mất niềm tin vào thị trường

Một khi để FOMO chi phối, các khoản đầu tư thường bị rút ra hoặc vào không đúng thời điểm, dẫn đến thua lỗ nặng nề. Nhiều người sau đó không còn tin tưởng vào thị trường crypto, dù bản chất vấn đề nằm ở tâm lý cá nhân chứ không hoàn toàn ở thị trường.

Không ít nhà đầu tư từng chia sẻ cảm giác thất vọng, chán nản sau nhiều lần bị FOMO dẫn dắt sai lầm. Thua lỗ không chỉ ảnh hưởng về tài chính mà còn làm giảm niềm tin vào khả năng đầu tư của chính mình, gây ra tâm lý sợ hãi khi tiếp tục tham gia thị trường.

Các khoản đầu tư thường bị rút ra hoặc vào không đúng thời điểm, dẫn đến thua lỗ nặng nề

Vòng lặp FOMO

Điều đáng sợ nhất là khi FOMO không được kiểm soát, nó sẽ hình thành một vòng lặp tiêu cực. Sau mỗi lần thua lỗ vì FOMO, nhà đầu tư có xu hướng càng nóng vội, càng muốn "gỡ gạc" và từ đó lại càng dễ mắc sai lầm nhiều hơn.

Có thể thấy rõ những biểu hiện thường lặp lại ở các nhà đầu tư bị FOMO chi phối như:

• Chấp nhận bỏ qua kế hoạch đầu tư ban đầu chỉ để chạy theo đám đông
• Liên tục thay đổi quyết định mua bán theo tin đồn hoặc cảm xúc nhất thời
• Đánh mất sự kiên nhẫn, liên tục vào ra thị trường mà không dựa trên phân tích

Nếu không nhận diện và cắt đứt vòng lặp này, FOMO sẽ trở thành rào cản lớn nhất trên hành trình đầu tư hiệu quả.

Cách vượt qua và kiểm soát tâm lý FOMO trong crypto

Để đầu tư bền vững, việc làm chủ cảm xúc, đặc biệt là kiểm soát FOMO, là yếu tố then chốt giúp nhà đầu tư đứng vững trước mọi biến động thị trường. Cùng tham khảo  một số giải pháp thực tế, ai cũng có thể áp dụng để vượt qua FOMO.

Xây dựng chiến lược đầu tư cá nhân

Việc xác định rõ các mục tiêu và quy tắc đầu tư là nền tảng giúp bạn vượt qua tác động của cảm xúc nhất thời. Khi đã có chiến lược cụ thể, mỗi quyết định mua bán đều dựa trên kế hoạch đã đề ra, giảm thiểu rủi ro bị cuốn theo đám đông.

Một chiến lược cá nhân không chỉ giúp bạn kiểm soát FOMO mà còn tạo động lực để kiên trì theo đuổi mục tiêu lâu dài, thay vì bị ảnh hưởng bởi những biến động ngắn hạn trên thị trường.

Đặt kế hoạch vào ra lệnh trước khi thị trường biến động

Chủ động xác định mức giá mua vào, chốt lời hoặc cắt lỗ trước khi thị trường biến động mạnh sẽ giúp bạn tránh tình trạng quyết định vội vàng. Điều này còn giúp hạn chế tối đa những hành động cảm tính, đặc biệt khi thị trường diễn biến bất ngờ.

Một số nhà đầu tư kinh nghiệm thường áp dụng các nguyên tắc như:

• Đặt lệnh giới hạn (limit order) thay vì lệnh thị trường (market order)

• Luôn xác định điểm dừng lỗ (stop loss) và chốt lời (take profit) trước khi giao dịch

• Không thay đổi kế hoạch giữa chừng chỉ vì tin tức nóng hoặc hiệu ứng đám đông

Nhờ đó, bạn sẽ kiểm soát tốt hơn rủi ro và duy trì được sự tỉnh táo khi đầu tư.

Việc xác định rõ các mục tiêu và quy tắc đầu tư là nền tảng giúp bạn vượt qua tác động của cảm xúc nhất thời

Theo dõi tin tức có chọn lọc, tránh bị cuốn theo đám đông

Thông tin trong lĩnh vực crypto vô cùng đa dạng, nhưng không phải nguồn nào cũng đáng tin cậy. Để tránh FOMO, hãy lựa chọn các kênh thông tin chính thống, hạn chế tiếp nhận quá nhiều tin đồn hoặc bài viết giật gân không kiểm chứng.

Thay vì cập nhật liên tục mọi diễn biến, hãy tập trung vào những nguồn tin chất lượng, có phân tích rõ ràng và minh bạch về số liệu. Điều này giúp bạn hình thành quan điểm đầu tư riêng, tránh bị lung lay bởi tâm lý đám đông lan truyền trên mạng xã hội.

Học cách chấp nhận khi đã bỏ lỡ

Không ai có thể nắm bắt mọi cơ hội trong thị trường crypto. Việc chấp nhận rằng mình có thể bỏ lỡ một vài đợt sóng tăng là điều hoàn toàn bình thường và không nên trở thành lý do khiến bản thân vội vã đưa ra quyết định sai lầm.

Nếu bạn có cảm giác tiếc nuối khi bỏ lỡ một cơ hội, hãy nhớ rằng thị trường luôn còn đó và sẽ có nhiều cơ hội khác đến với những ai kiên nhẫn và biết chờ đợi. Vượt qua được cảm xúc này là bước quan trọng giúp bạn xây dựng tâm lý đầu tư vững vàng, tránh bị FOMO chi phối trong tương lai.

Các phương pháp giúp nhà đầu tư giữ vững tâm lý

Việc kiểm soát cảm xúc là yếu tố then chốt để nhà đầu tư tiền điện tử duy trì sự bình tĩnh trước các biến động của thị trường. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, tâm lý là “kẻ thù lớn nhất” khiến nhà đầu tư đưa ra những quyết định thiếu sáng suốt, nhất là trong giai đoạn thị trường tăng nóng hoặc giảm sâu. Nếu bạn muốn tiến xa và bền vững với danh mục của mình, hãy chú ý áp dụng các phương pháp thực tế sau đây:

Quản lý cảm xúc và rèn luyện tư duy dài hạn

Không ít nhà đầu tư đã “bỏ cuộc” chỉ sau một vài lần thị trường lao dốc, đơn giản vì họ để cảm xúc chi phối toàn bộ hành động. Để tránh rơi vào trạng thái hoang mang khi giá biến động, điều cần thiết là bạn phải xây dựng cho mình một tư duy đầu tư dài hạn, không bị cuốn theo những biến động ngắn hạn.

Việc duy trì sự bình tĩnh, kiểm soát cảm xúc sẽ giúp bạn dễ dàng phân tích tình hình, không vội vàng bán tháo khi thị trường đi xuống hoặc mua đuổi khi giá tăng mạnh. Ngoài ra, hãy thường xuyên tự nhắc bản thân về mục tiêu ban đầu cũng như tầm nhìn dài hạn, thay vì chỉ chăm chăm nhìn vào biến động giá mỗi ngày.

Ứng dụng kỹ thuật DCA, Diversification để giảm rủi ro

Việc chia nhỏ số vốn để đầu tư định kỳ (DCA) và đa dạng hóa danh mục (Diversification) là hai phương pháp đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả giúp giảm thiểu tác động tâm lý khi thị trường biến động mạnh. Nhờ đó, bạn không quá lo lắng nếu thị trường đi ngược lại kỳ vọng trong ngắn hạn.

Một số lợi ích nổi bật khi áp dụng các kỹ thuật này:

• Giảm áp lực thời điểm: Không còn cảm giác “phải mua đúng đáy, bán đúng đỉnh”, nhà đầu tư có thể chủ động hơn với kế hoạch của mình.

• Hạn chế thua lỗ lớn: Khi danh mục không “all in” vào một tài sản, rủi ro được phân tán, tâm lý cũng ổn định hơn.

• Tối ưu hóa lợi nhuận dài hạn: Các nghiên cứu cho thấy DCA và Diversification giúp kết quả đầu tư ổn định hơn hẳn so với đầu tư dồn dập một lần.

Bạn có thể tham khảo các ví dụ thực tế, hoặc trao đổi trong cộng đồng CoinMinutes để tìm ra chiến lược phù hợp với mình nhất.

Không ít nhà đầu tư đã “bỏ cuộc” chỉ sau một vài lần thị trường lao dốc

Ghi chép nhật ký đầu tư

Việc ghi chép lại toàn bộ hành trình đầu tư là thói quen của các nhà đầu tư thành công trên thế giới. Nhờ có nhật ký, bạn dễ dàng nhìn lại các quyết định đúng – sai, cảm xúc từng thời điểm và từ đó rút ra bài học quý giá.

Một số nội dung nên ghi chú trong nhật ký đầu tư:

• Lý do mua/bán mỗi đồng coin

• Cảm xúc trước và sau giao dịch

• Kỳ vọng lợi nhuận hoặc mục tiêu cụ thể

• Những điều rút ra sau mỗi giao dịch

Duy trì thói quen này không chỉ giúp bạn trưởng thành hơn qua từng quyết định mà còn là “tấm gương” phản chiếu lại những sai lầm, thành công của bản thân để từ đó dần hoàn thiện chiến lược đầu tư.

Giữ vững tâm lý là yếu tố cốt lõi giúp nhà đầu tư tiền điện tử đi đường dài và gặt hái thành công thực sự. Khi bạn biết cách quản lý cảm xúc, áp dụng các kỹ thuật như DCA, Diversification và duy trì thói quen ghi chép nhật ký đầu tư, mọi biến động thị trường sẽ không còn là “cơn ác mộng”. Đừng quên rằng, con đường đầu tư luôn cần sự kiên nhẫn và học hỏi không ngừng.

Hãy theo dõi CoinMinutes để cập nhật thêm nhiều kiến thức, kinh nghiệm thực chiến cũng như nhận được sự hỗ trợ tận tình từ cộng đồng nhà đầu tư năng động. Chúc bạn luôn vững tay lái trên hành trình chinh phục thị trường tiền điện tử!